Dersim ile ilgili Kitaplar

---

 

Dersim 1938 Ve Zorunlu İskan




Hüseyin Aygün

· Dipnot Yayınları

"Hukukçu-yazar Hüseyin Aygün, 'Dersim 1938 ve Zorunlu İskân' adlı kitabında, 71 yıl sonra elde ettiği 1938 Dersim sürgünlerinin resmi belgelerini ilk defa yayınlıyor.
Kitapta yer alan yüzlerce belge, ağırlıkla İskân Müdürü Dr. Reşad Tanyeri'nin resmi talimatları, sürgün listeleri, telgraflar, sürgün mektupları, hastalık ihbarnameleri, güvenlik, sağlık, nüfus, ölüm, ulaşım konularında gerçekleşmiş resmi yazışmalardan oluşuyor
Aygün'ün bu çalışması, 'Dersim '38 Sürgünleri' üzerine bugüne kadar yapılmış en kapsamlı araştırma niteliğini taşıyor. Dersim 1938 trajedisini tüm çıplaklığı ile okurun ilgisine sunuyor. "

---

Vur Emri / Bir Asteğmenin Tunceli Anıları

Ümit Zileli

PENCERE YAYINLARI

"Karşımda onaltı, onyedi yaşlarında suratları korkudan kararmış iki çocuk vardı. Daha bıyıkları bile terlememiş iki çocuk ! Çavuşa döndüm:
-Emin misin bunlar olduğundan?
- İtiraf ettiler komutanım. Zaten kaçarken yakaladık. Bir de tüfek vardı yanlarında...
-... Bölücü eşkiyanın Ovacık bölgesinde faaliyet gösterdiği öğrenilmiştir. Dördüncü bölük iki nolu tim, piyade asteğmen Ümit Zileli komutasında... Yolunu takiple eşkiyayı bastırmak ve yok etmekle görevlendirilmiştir."  

---

Korku Tapınağı / Güçlükonak-Silopi-Lice-Tunceli  

Celal Başlangıç

İLETİŞİM YAYINLARI

"Korku Tapınağı'nda Diyarbakır'da kaybolanların, Lice'de zorla koruculaştıraılanların, Güçlükonak'ta katledilen köylülerin, Yeşilyurt'ta dışkı yedirilenlerin, Silopi'de kaybedilen HADEP'lilerin, Derebaşı'nda öldürülen gençlerin, Tunceli'de en temel gıda gereksinimlerini bile karneyle karşılayan insanların çığlığını duyacaksınız.

"Düşünmeyeceksin, konuşmayacaksın, varlığını haykırmayacaksın, kimliğinin ve dilinin peşine düşmeyeceksin. Korkacaksın ve susacaksın" diyen rahipleri yaşadığı Korku Tapınağı'nda bir gazetecinin tanıklıkları..."

---

 Tunceli Yöresi Ağızlarından Derlemeler  

Prof. Dr. Tuncer Gülensoy
BOĞAZİÇİ YAYINLARI

"Tunceli ve Yöresi Anadolu Türk tarihi açısından oldukça önemli bir yere sahiptir. Henüz Oğuz boyları bu bölgeyi iskân etmeden çok önceleri, Karadeniz'in kuzeyinden bölgeye inen Saka Türkleri ve onların bir boyu olan Partlar ile Bizans'a paralı askerlik yapan Peçenek ve Kuman-Kıpçak Türkleri'nin yöredeki varlıklarını Arap, Fars, Bizans ve Gürcü kaynakları yazmaktadır."

---

Dersim 


Muzaffer Oruçoğlu
BABEK YAYINLARI

"Seyit, askerlerin arasında binaya sokuldu. Lüks lambasının aydınlığında parlayan mihver ve namlu kalabalığıyla karşılaştı. Pencereye yakın bir köşeye götürüldü. Namluların arasından baktığında, karşı köşede bekleyen oğlunun sararmış benziyle karşılaştı. Yıkıcı bir acı ve çaresizlik duygusuyla, kendisini kuşatan silahlı, tıfıl yüzlere bakındı. Ne yapalım ihtiyar, emir kuluyuz, elimizden bir şey gelmiyor diyen bakışlara sığındı. Dikliğini ve korkusuz görünümünü bozmadan, İhsan Bey'e çevirdi bakışlarını, "sizden bir isteğim var efendi hazretleri," dedi; "Beni oğlumdan önce asın."

---

Dersim Gerçeği 

Sinan Opuz   

BUMERANG YAYINLARI

---

 

  Başlangıcından Günümüze Dersim Tarihi  

Ali Kaya
CAN YAYINCILIK

"Dersim" adının anlamı; Dersimlilerin kökenini, dilini, inançlarını, aşiretlerin tarihsel gelişimlerini; bugünkü Tunceli'nin coğrafi, idari, sosyal ve ekonomik durumu, günümüz Tunceli sorunlarını ve çözüm önerileri bu kitabın başlıca konuları arasındadır."

---

 
Derebeyi ve Dersim  

Naşit Hakkı Uluğ
KALAN YAYINLARI

"Bu kitaptan anlaşıldığı gibi Naşit Hakkı, her ne kadar bölgeye gidip güya izlenimlerde bulunmuşsa da, yerel halkla bir ilişki kurmamış, kuramamıştır. Gazeteci sıfatıyla, gazetecilik yapmaktan çok, yanlı ve yanlış haberler vermek, üstelik yine gazeteci ve gazetecilik adına yöre insanın yerel hayatını, kültürünü, yaşam biçimini kötülemek gibi bir görev üstlenmiştir."

---

 
Proto Dersim Kültürü Üzerine Tezler


Turabi Saltık

Sorun Yayınları

 "Dersim bölgesinin kültürel dokusu, dili ve etnik yapısından kaynaklı özgünlükleri, konu ile ilgilenen araştırmacılar için oldukça zengin materyaller barındırmaktadır. Dersim ve Dersim tarihi üzerine yazılmış pek çok eser bulunmaktadır. Özellikle Dersim in yakın tarihine (1937-38 soykırım girişimi ve buna cevaben gelişen Dersim direnişi) ilişkin olanlar bir hayli ağırlıkta. Ancak Dersimin uzak tarihine ve sosyal-kültürel dokusuna kaynaklık eden tarihsel zemine ilişkin pek az inceleme vardır. Bu yönü itibariyle Turabi Saltık'ın bu çalışması Dersim tarihi üzerine yapılan araştırmalarda eksik bırakılmış bir alanı doldurmaya yönelik bir adımdır.

Elimizdeki çalışma ön Dersim tarihine ilişkin yapılmış ilk araştırmalar arasındadır. Bundan sonra bu alanda yapılacak araştırmalara, bir perspektif sunmasının yanı sıra yapılacak yeni çalışmalarda bilimsel diyalektiği işleterek. farklı tezlerin (ki. bu kitap da bunların içerisindedir) çatışması sonucunda yeni görüş ve düşüncelerin oluşmasına zemin hazırlayacağı için de önemlidir.

Yukarı Mezopotamya. Dersim ve Anadolu emekçi halklarının dil, tarih, din-ınanç. masal, mitoloji, kültür ve gelenekleri ayrı ve özgün çalışmalarla sözlü tarih anlayışından yazılı tarih disiplinleriyle gün ışığına çıkarılmaktadır.

Turabi Saltık'ın cüret ederek öne sürdüğü tezler iddialı ve önemlidir. Ayrıca sevindiricidir. Doğallıkla bu türden malzemeler eleştirel katkılara açık ve muhtaçtır.
Kızılbaş-Alevi-Bektaşi inanç, kültür ve geleneklerinin bilimsel disiplinler kazanmasına büyük değerler veren Devrimci ve Marksist Kadrolar: yüzde yüz bağımsız ve yüzde yüz işçi sınıfı ve emekçi halkların sosyal/enternasyonal kurtuluşundan yana olan konumlarıyla bu türden çalışmalara eleştirel katkı yaparak sahiplenmek durumundadır."
 

---

 
Dersim (Zaza) Atasözleri 

Mesut Özcan

KAYNAK YAYINEVİ

"Kökenleri ne olursa olsun Zazalar, bugün kendilerini Kürtlük dünyasının bir parçası olarak görmektedirler. Toplumların kendileriyle ilgili bilinçleri tayin edicidir. Bulgarların Türk kökenli olmaları, onların tarih içinde Slavlaştıkları ve bugün Slav oldukları gerçeğini ortadan kaldırmaz. Bulgarlar bugün kendilerini Slav olarak görüyorlarsa önemli olan budur. Çeşitli etnik topluluklar tarih içinde birbirlerine karıştılar. Bazıları asimile oldu. Karışımlardan yeni kültürler ortaya çıktı. Yeni etnik kimlikler şekillendi. Bunu toplumların tarihi gelişiminin kaçınılmaz bir unsuru olarak ele almak gerekiyor. Yüzyıllardan bu yana varlığını sürdüren ve bugün de belli bir hayatiyete sahip olan Zaza dili ve kültürü üzerine çalışmalar, hem bir bütün olarak Anadolu halk kültürünü hem de Kürt kültürünü geliştirip zenginleştireceği açıktır."

---

 

Dersim / Kaç Behzatça Yangındır  

Haydar Oğur
BERFİN YAYINLARI

"Gitmek eskil ve yaralı bir isyan emridir
Sorarlar ömrünüz kaç rüzgar anlamlıdır
Kimdir hangi Seyid'in peşrevinden geçmedir
Dersim kaç Behzatça yangındır."




Dersim- Amerikan ve İngiliz Raporları Işığında 

Dr. Suat Akgül
YABA YAYINLARI

"Tarihimizde Dersim, hem Osmanlı döneminde hem Cumhuriyet Türkiyesi'nde devletle pek barışık olmamış, sorun yaratmış bir ilimizdir. Bu coğrafyadaki insanların geçmişi, kültürel dayanakları nedir? Sorusu herkes için merak konusu olsa gerek. Bu konuda çeşitli dönemlerde, farklı görüşlerde kitaplar yazılmış, yorumlar yapılmıştır. Elinizdeki kitapla bunlara bir yeni halka ekleniyor. Tarihçi Dr. Suat Akgül, konuyu, ağırbaşlı, nesnel bir bakışla ele almakta, 1937 İsyanı'nın öne çıktığı bol görsel malzemeyle sergilemektedir. Gerçekler tarihi açıdan olduğu kadar, kültürel yönden de irdeleniyor, bize yeni, ilginç belgeler sunuluyor."

---

 
Dersim Aşk Türküleri  

Mesut Özcan
KAYNAK YAYINEVİ

"Mesut Özcan, Dersim folklorundan yeni bir örnekle çıkıyor karşımıza: Dersim Aşk Türküleri. Koşukların genel teması 'aşk'. Ama bu aşk türkülerinde Alevi Dersim aşiretlerinin yaşantılarını, öbür Anadolu Alevilerinden farklı inançlarını, beşeri ilişkilerini tanıyacaksınız. Bu töreleri tanırken, Dersim'in kutsal yerlerini, coğrafyasını izlemek olanağını da bulacaksınız. Bu türkülerde, Dersim'deki üretim ilişkilerine özgü ipuçlarına rastlıyoruz. Bu tür gereçler, toplumbilimcilerin yakından izleyecekleri, ele alıp inceleyecekleri niteliktedir."

---

Dersim -Civarik İki Uçlu Yaşam 

Hüseyin Akar

PERİ YAYINLARI

"Elinizdeki kitap, Civarik özelinde heterodoks Alevi-Kürt kültürünü renkli biçimde yansıtarak kendi yerelliğinin ötesine de sesleniyor.

Kitabın en özgün ve çarpıcı yönlerinden biri de Dersim'in ünlü şairi sey Qaji'nin hayatı ve şiirlerinin yazılı hale getirilmesidir.

Eserde yer isimleri yazılırken, özgün Kürtçe alfabe esas alınmıştır. Yer ve şahıs isimleri sesleniş biçimleri esas alınarak aktarılmıştır."

---

 

Dersim Fablları - I 

Daimi Cengiz  

KALAN YAYINLARI   

---

Dersim Jandarma Genel Komutanlığı'nın Raporu  


KAYNAK YAYINEVİ

"Dersim üzerine yazılmış bu rapor, TC İçişleri Bakanlığı Jandarma Genel Komutanlığı III. Ş. I. Ks. Tarafından, 55058 sayılı olarak 'Kayıt altında yüz tane basılmış'tır. Raporun kapağında 'Gizli ve zata mahsustur' uyarısı bulunmaktadır. İki kısımdan oluşan raporun birinci kısmında, tanıtım amacıyla Dersim'in coğrafi, ırki, iktisadi, zirai, idari, mali ve sıhhi durumlarıyla bayındırlık, eğitim, askerlik, nüfus, yol ve su durumu incelenmektedir."

---

 
Dersim Türküleri  

Mustafa Düzgün      

KALAN YAYINLARI

---

 
Dersim Yazıları  

Sait Çiya              

PERİ YAYINLARI

"Burdaki yazıların tamamına yakın 1994-97 arasında çeşitli Dergi ve Gazetelerde yayınlandı. Bazı arkadaşların bu yazııları kitaplaştırma yönündeki önerileri bana da doğru geldi. Zira, bu yazılar farklı yer ve zamanlarda yazılmasına rağmen ağırlıklı olarak dersim tarihi ve güncelliğini kendisine konu edinmişti. Yazılar Dersim'in her bakımdan gündeme oturduğu, yeni bür sürece girdiği dönemde yazıldı. Bu bakımdan, Dersim Yazıları içeriğie uygun düşüyor."

---

 
Dersim Yazıları Dil-Kültür ve Eğitim Üzerine Denemeler 

Ali Kaya                    

CAN YAYINLARI

"... Elinizdeki kitap, 'İçindekiler'e şöyle bir baktığınızda hangi konuları içerip irdelemekte olduğu anlaşılıyor. Yazıların tümü; insana, halka, yurttaşa ilişkin temel hak ve görevlerinin büyük bölümüne değiniyor. 'Denemeler' denilişi, öylesine bir 'bence'lik ve kendicelikten geliyor. Çoğu da daha önce dergilerde yayınlanmış..."

"Ali Kaya, ekonomiye, sosyal gereksinimlere, demokrasiye, insan haklarına, eğitim, vakıf ve dernek sorunlarına eb. Değinirken, Alevi'liği, Bektaşi'liği, inanç ve düşün özgürlüklerini, özellikle doğum yerini, aile ve topluluklara, 'ana sütü' dili, yöne törelerini vb. savsamamış, saygıyla ve büyük bir inançla anmaya tanıtmaya çalışmış, o gerçekleri bizlere sevdirmesini dilemiş ve bilmiştir..."

---

 

 Dersim'de Alevilik 

Munzur Çem          

PERİ YAYINLARI

"Elinizdeki çalışmanın ilk baskısı, 1995 yılında, "Alevilik Sorunu ve Dersim Ayaklanması" adıyla İsveç'te yapıldı. O günden beri Alevilik ve Alevilerle ilgili tartışmalar hızından hiçbir şey yitirmeden süregeldi. O gün muğlak oan kimi şeyler, bugün artık netleşmiş durumda. Saflar belirgin; kimin neyi, niçin istediği artık bilinmiyor.

Alevilik ve Aleviler konusunu çeşitli yönleriyle irdeleyen elinizdeki çalışma, ikinci baskıya hazırlık aşamasında, kimi dostların eleştiri ve değerlendirmeleri de gözönünde tutularak yeniden gözden geçirildi."

---

 
Dersim'den Portreler  

Hüseyin Akar            

KALAN YAYINLARI

---

Dersim'ra ve Dare Estene Seyit Rıza 

Mehmet Gülmez  
ZED YAYINLARI

"Sey Rızay kerte bawu de na qesey Şıx Hesen re vate: "Laye mı, astare çe mı, ez ver va dısmeni çok ronenan. Hen bıkeme ke sava çok roji amre dina, aze ma re rışıyayeni nemano. Azo ke ma ra dıme raurzo, gereke merese ma ra riye xo nedezo. Ez van ke na mesele de eve şeref ü namuse xo mıreme.

---

Folklor Defterleri II (1907-1945) Dersim, Çemişgezek, Pertek, Elazığ, Erzincan, Kemaliye, Sivas...  



İbrahim Olcaytu      
KALAN YAYINLARI

"Çalışma Dersim, Elazığ, Erzincan, Sivas il ve ilçelerini kapsamaktadır. Bu ciltte halk şiiri
ürünleri yanında, aruz vezniyle yazılmış şiir de bulunmaktadır. Bu nedenle bu cilt, folklor defteri olmanın ötesinde, derleme defteri özelliğindedir.
İlk ciltte de belirtildiği gibi, sunulan bilgiler, şiirler sahiplerinin sözleridir. Yaşayanların kendileriyle, yaşayanların çocuklarıyla veya bilgisi olan kimselerle bizzat görüşülerek yazılmıştır.
Bu tarih hazinesini derleyen İbrahim Olcaytu'yu ve günümüz kuşaklarına ulaşmasını sağlayan Sadık Perinçek'i saygıyla anıyoruz."

---

Öyküleriyle Dersim Ağıtları - 1  

Mesut Özcan               

KALAN YAYINLARI

"Ağıtlar, bütün toplumlarda aynı duyguları ifade ederler. Şimdi değil insanoğlunun varoluşundan bu yana ağıtlar, aynı amaçla; ancak farklı biçimlerde yakılagelmişlerdir. Bu farklılık, onların yaşam koşullarına, yaşamı algılayış biçimlerine, yaşadıkları yerin coğrafi konumlarına bağlıdır. Her toplum, kendi kültürünü bütün bu saydıklarımız üzerine oturtur, bunun kendi yaratılarına yansıtır, aktarır."

---

 
Yakın Tarihimizde Dersim İsyanları Ve Gerçekler  

Dr. Suat Akgül                

BOĞAZİÇİ YAYINLARI

"1937-1938 Tunceli/Dersim İsyanı'nı araştımak, incelemek ve ortaya koymak birçok yönden dikkate değerdir. Çünkü olay geniş boyutlu olup yetersiz kaynaklarla çalışmayı gerektirmektedir."

---

 

Tanıkların Diliyle Dersim 38 

Munzur Çem            

PERİ YAYINLARI

"Bu kitapta 1938'de Dersim'de yaşananlarla ilgili bir dizi röportaj yer alıyor. Konuyla ilgili birkaç söz söylemek istiyorum.
Gülümse Ey Dersim, özünde röportajların iskeletini oluşturduğu bir çalışmadır. Bir bölümde, dersim ile ilgili gözleme dayalı bilgilerin yeraldığı Hotay serra Usivê Qurzkizi (Qurzeli Yusuf'un 70 Yılı) ile kısa hikayelerden oluşan Ormanın Dili isimli kita şeklinde çıkarttığım bu yüzden de fazla halk türküsünün yeraldığı Tayê Kilamê kitaplarım "

---

 
Ölü Sürgün ve Dersim  

Ahmet Can Akyol            

YÖN YAYINCILIK

"Alıp utanmaz bir gülüşü
ezmişim ayaklarımda
Ateşe at demişim beni
tahatsız düzlerime
At ve içinde çığlık
olmayan alevlerde yak
beni."

---